Jak być dobrym obserwatorem ptaków – dziesięć wskazówek

Już wiesz, jak ciekawą grupą zwierząt są ptaki i jak fajne może być ich obserwowanie. Zapewne masz ochotę wyjść i od razu zacząć je podglądać w ich naturalnych siedliskach. Jednak zanim wybiegniesz z domu, poczekaj! Jest kilka ważnych rzeczy, o których powinieneś przeczytać. Nasze wskazówki pomogą ci czerpać z obserwacji dużo radości i satysfakcji, zadbać o swoje bezpieczeństwo. Sprawią też, że Twoje obserwacje będą bezpieczne dla ptaków. 

1. Ubierz się odpowiednio

Wyobraź sobie, że idziesz do szkoły w piżamie lub grasz w tenisa w garniturze i krawacie. Niedorzeczne, prawda? Do każdej aktywność pasuje inny rodzaj odzieży, a obserwowanie ptaków nie jest wyjątkiem.

Podczas wycieczki „na ptaki” staraj się nosić ubrania w ciemnych, stonowanych kolorach. Dzięki temu dłużej pozostaniesz niezauważony, a ptaki nie będą się tak szybko płoszyły, gdy będziesz próbował się do nich zbliżyć. Bez względu na pogodę, zabierz ze sobą ubrania, które zapewnią Ci ciepło, a także ochronę przed deszczem, wiatrem lub słońcem. Będziesz mógł obserwować ptaki dłużej, nawet jeśli pogoda się zmieni.

Wiosną i latem zadbaj również, by ubranie zabezpieczało Cię przed komarami i kleszczami – noś zawsze nakrycie głowy, bluzkę z długim rękawem i długie spodnie. Stosuj repelenty.

Czasami przyda się również ciepłe ubranie. © Tomasz Wilk

2. Spakuj torbę obserwatora ptaków

Dobry obserwator ptaków nie opuszcza domu bez kilku kluczowych przedmiotów w torbie: lornetki, długopisu i notesu do notowania swoich obserwacji oraz przewodnika do rozpoznawania ptaków. Naucz się słów i wyrażeń używanych w przewodnikach, znacznie ułatwia Ci to posługiwanie się nimi.

I nie zapomnij zabrać ze sobą wody i przekąsek – Twoje obserwacje mogą potrwać długo, możesz poczuć pragnienie i głód. Możesz także wziąć aparat fotograficzny, ale pamiętaj o wyłączeniu lampy błyskowej. Jeśli nie posiadasz jeszcze lornetki, możesz rozpocząć przygodę z obserwacjami ptaków bez tego sprzętu. Gołym okiem również dostrzeżesz wiele gatunków i zauważysz wyróżniające je cechy. Na początek to w zupełności wystarczy.

3. Nie przeszkadzaj ptakom – w ich siedlisku jesteś gościem

Wyobraź sobie, że jesteś kukułką, która właśnie przeleciała 10 tys. kilometrów ze Środkowej Afryki do Polski. Lądujesz na gałęzi, desperacko poszukujesz owadów do zjedzenia, chcesz odpocząć. Nagle głośna grupa ludzi rzuca się w twoją stronę. O nie! Drapieżniki! Musisz rozłożyć swoje zmęczone skrzydła i znów wzbić się w powietrze. Kolacja i odpoczynek będą musiały poczekać…

Bez względu na to, jak dobrze się bawisz, obserwując ptaki, zawsze pamiętaj, że bezpieczeństwo i dobrostan ptaków są najważniejsze. Ptaki narażone na stres mogą nie móc zdobyć pożywienia, odpocząć, czy przystąpić do lęgów. Dlatego podczas obserwacji chodź powoli i cicho, mów cicho, nie używaj telefonu, a przede wszystkim nie zbliżaj się zbytnio do zwierząt – tu pomocna jest lornetka! Wystarczy znaleźć miejsce z dobrym widokiem, usiąść, uzbroić się w cierpliwość i pozwolić ptakom zbliżyć się na odległość, która umożliwi Ci obserwacje. Nie ma niczego przyjemnego w oglądaniu uciekającego ze strachu ptaka. Oglądanie spokojnych, zachowujących się naturalnie zwierząt sprawi Ci dużo więcej radości i satysfakcji. 

Bądź cierpliwy, zachowuj się cicho i pozwól, by ptaki się zbliżyły. © Cezary Korkosz

4. Pozostaw ptaki w spokoju

Każdy rodzic powie ci, że opieka nad dziećmi to ciężka praca. Jeśli chodzi o gniazda ptaków, szczególnie ważne jest zachowanie dystansu. Zbytnie zbliżanie się do gniazda może spowodować, że rodzice odlecą i pozostawią je bez opieki, przez co jaja lub pisklęta narażone będą na drapieżniki, a pisklęta nie zostaną nakarmione. Jeśli będziesz zbyt długo prze- bywać w pobliżu gniazda, rodzice mogą je całkowicie porzucić. Dlatego najlepszą rzeczą, jaką możesz zrobić, jeśli natkniesz się na gniazdo, to w ciszy oddalić się. 

5. Skorzystaj z czatowni do obserwacji ptaków

Czatownie i wieże obserwacyjne to najlepszy sposób, by podziwiać ptaki bez zdradzania im swojej obecności. Są także idealnym miejscem do schronienia się przed słońcem lub deszczem, czy wiatrem.

Zdziwisz się, ale takich miejsc jest naprawdę dużo, poszukaj ich w swoim sąsiedztwie!

Czatownie to również świetne schronienie dla obserwatorów ptaków. © Jarosław Wrosz

6. Postępuj zgodnie z obowiązującym prawem

Niezależnie od tego, czy wybierasz się na kolację do domu swojego przyjaciela, czy oglądasz ptaki, zawsze musisz odpowiednio się zachowywać. Kiedy jesteś w terenie – nie śmieć, nie krzycz, nie zbaczaj z wytyczonych szlaków. Nie wkraczaj też na prywatne grunty. Nie chcesz chyba, by przez Ciebie obserwatorzy ptaków zyskali złą reputację.

7. Nie zostawiaj po sobie śladu

Podczas obserwacji ptaków w terenie kieruj się mottem “Nic nie bierz i niczego nie zostawiaj”.

Nigdy nie zostawiaj po sobie śmieci. Nie depcz roślin – zbaczając z wytyczonego szlaku możesz też niepokoić ptaki lub nawet niszczyć ich gniazda. 

8. Wszędzie wypatruj ptaków

Myślisz, że w miastach nie ma ptaków? Nic bardziej mylnego. Jeśli dobrze się rozejrzysz, odkryjesz, że ptaki są niemal wszędzie. Staraj się myśleć nieszablonowo, gdy szukasz miejsc do obserwowania ptaków: parki, podwórza, place targowe, a nawet dachy – każde     z tych miejsc może Cię zaskoczyć. Ptaki możesz obserwować nawet w zaciszu własnego domu. Jeśli w swoim ogrodzie lub na balkonie umieścisz karmnik z odpowiednim dla ptaków pokarmem (najlepiej zrób to dopiero zimą) lub poidło z wodą (to przyda się ptakom szczególnie latem), pod Twoimi oknami pojawi się jeszcze więcej ciekawych gatunków. 

Karmnik to świetny sposób na satysfakcjonujące obserwacje ptaków. © Shay Connolly

9. Brak ptaków to nie problem!

Pamiętaj, nawet doświadczeni obserwatorzy ptaków mają złe dni. Jeśli masz ochotę na ekscytujące obserwacje, ale okazuje się, że wszystkie ptaki w okolicy postanowiły spędzić dzień gdzie indziej, nie zniechęcaj się.
Zamiast tego obudź w sobie detektywa i wypatruj wskazówek pozostawionych przez zwierzęta: tropów (czyli śladów stóp), piór, a nawet resztek jedzenia. Gdzie może żyć ptak, którego trop odnalazłeś? Dlaczego połamane muszle ślimaków rozrzucone są tu i tam?

Spróbuj raczej słuchać, niż patrzeć. Czy słyszysz ptasi śpiew? Jeśli tak, to jak on brzmi - szybko, wolno, wysoko, nisko? Czy potrafisz odgadnąć, do którego ptaka należy? Istnieje wiele świetnych aplikacji, które pomogą Ci w identyfikacji głosów, do czasu kiedy sam będziesz je wszystkie rozpoznawał.

Tu możesz posłuchać głosów ptaków:
www.ptaki.info,
www.xeno-canto.org

10. Podziel się swoją radością!

Gdy jesteś poza domem z lornetką i przewodnikiem do rozpoznawania ptaków, przechodnie mogą być zainteresowani tym, co robisz. Pomóż im zrozumieć, o co chodzi w obserwowaniu ptaków. Znajdź czas, by podzielić się z nimi swoimi najciekawszymi obserwacjami. Może uda Ci się zainspirować ich do naśladowania i oni też zostaną obserwatorami ptaków. Bądź także miły dla innych obserwatorów ptaków – mogą dać Ci ciekawe rady, podzielić się z Tobą swoją wiedzą. Im więcej zdobędziesz przyjaciół, do tym większej i bogatszej społeczności obserwatorów ptaków będziesz należał i łatwiej będzie Ci szerzyć pasję i szacunek do przyrody.
Swoją wiedzą o ptakach możesz się dzielić również za pośrednictwem Internetu. Sprawdź na poniższych stronach, jak możesz to robić:

Na www.ornitho.pl gromadzone są informacje o obserwacjach wszystkich gatunków ptaków w Polsce

Na stronie www.springalive.net/pl-pl (na której się znajdujesz) można zgłosić swoje obserwacje wybranych ptaków wędrownych. 

Właściwie prowadzone obserwacje ptaków to czysta radość © Seydou Nacro