БЕЛЫ БУСЕЛ

Basic information

Ці можаце вы сабе ўявіць, што ёсць птушка, якая праводзіць амаль палову свайго жыцця, стоячы на адной доўгай і чырвонай назе ў сваім гняздзе? А можа недалёка ад вас ёсць падобнае гняздо, збудаванае на даху або дрэве? Гэтая птушка называецца белы бусел. Шмат народаў у Еўропе маюць павер’е, што гняздо белага бусла, збудаванае недалёка ад жылля чалавека, прыносіць уладальнікам гэтага жылля шчасце.

Белы бусел – гэта вялікая і высокая птушка, з доўгай шыяй і чырвонага колеру доўгімі прамымі нагамі і завостранай на канцы дзюбай. Белыя пёры галавы, шыі і цела кантрастуюць з чорнымі пёрамі крылаў, якія на сонцы адсвечваюць зялёным і пурпуровым. Вакол карычневага вока відаць крыху голай скуры чорнага колеру. Самка і самец вельмі падобныя, і адрозніць іх можна толькі па трошкі большых памерах самца. Птушаняты маюць дзюбу шэрага колеру і цьмяна-чырвоныя ногі. Апярэнне іх, у адрозненне ад снежна-белага апярэння бацькоў, мае шараватае адценне.

Вельмі лёгка адрозніць і голас буслоў – своеасаблівае гучнае клацанне дзюбай, падобнае на стук дзвюх драўляных палак.

Прасцей за ўсё бусла можна ўбачыць на яго гняздзе, але таксама лёгка заўважыць гэтых птушак, калі яны палююць на вільготных лугах або на свежаскошаных палетках на грызуноў, земляных чарвякоў, лічынак насякомых, яшчарак і амфібій.

Гнёзды белых буслоў маюць вялікія памеры і звычайна збудаваны на высокіх апорах, якія дазваляюць не толькі добры падлёт да гнязда, але і агляд наваколля.

У Еўропе буслы з’яўляюцца ўжо ў сакавіку, а адлятаюць на зімоўку да канца жніўня.

Еўрапейскія белыя буслы робяць свае гнёзды на людскіх збудаваннях яшчэ з Сярэднявечча. Гнёзды можна знайсці на дахах дамоў і гаспадарчых пабудоў, комінах, воданапорных вежах, слупах электра- і тэлефоннай сувязі, мурах і спецыяльна збудаваных для буслоў пляцоўках. Звычайна буслы кожны год вяртаюцца на сваё ранейшае месца гнездавання або гняздуюцца недалёка ад яго. Такім чынам, некаторыя месцы выкарыстоўваюцца птушкамі на працягу сотняў гадоў! Маладыя птушкі стараюцца гнездавацца як мага бліжэй да тых мясцін, дзе яны вылупіліся.

На жаль, буслы сустракаюцца не ва ўсіх еўрапейскіх краінах. На працягу апошняга стагоддзя іх колькасць знізілася. Прычынай гэтага, напэўна, з’яўляецца змена клімату ў сукупнасці з асушваннем вільготных тэрыторый. Вы можаце дапамагчы белым буслам. Як гэта зрабіць, глядзіце, калі ласка, у раздзеле “Дапамажы птушкам”.

Фота: П. Пінчук

Migration information

Белыя буслы мігрыруюць на поўдзень на час зімы таму, што ўзімку ў нас ім немагчыма знайсці сабе ежу. Менавіта для гэтага яны ляцяць у кірунку Афрыкі. Але некаторыя з іх праводзяць зімовы час на поўдні Гішпаніі. Астатнія ж ляцяць нашмат далей – у Цэнтральную і Паўднёвую Афрыку і , такім чынам, могуць праляцець нават 12 000 км у адзін бок.

Буслы вандруюць толькі ўдзень. І каб праляцець вялікаю адлегласць, яны выкарыстоўваюць лунаючы палёт. Тэрмальныя патокі падагрэтага паветра, якія яны для гэтага выкарыстоўваюць, нашмат лягчэй знайсці над сушай, чым над морам. Менавіта таму буслы не выбіраюць шляхоў над вялікімі воднымі паверхнямі. І каб пазбегнуць ляцець праз Міжземнае мора, птушкі карыстаюцца двума магчымымі шляхамі. Буслы з усходніх папуляцый ляцяць праз Басфорскі праліў, а з заходніх – праз Гібралтар. Над гэтымі невялічкімі кавалачкамі сушы, акружанымі амаль з усіх бакоў марской вадой, увосень збіраецца вялікая колькасць буслоў – за адзін раз можна ўбачыць групы з амаль 10 000 птушак!

Калі ж яны ляцяць праз Афрыку, іх палёт робіцца нашмат лягчэйшым, бо над кантынентам шмат узыходзячых паветраных патокаў. І буслы рухаюцца з сярэдняй хуткасцю 45 км на гадзіну на вышыні 1000-2500 м. Тэрмальныя патокі невідочныя – бо гэта толькі паветра з іншай тэмпературай. Калі буслы апынаюцца ў іх, паветра літаральна “пхне” іх уверх. Калі ж яны вылятаюць з такога слупа падагрэтага над зямлёй паветра там, дзе ён заканчваецца, яны павольна лунаюць і зніжаюцца да наступнага.

Птушкам нашмат лягчэй вандраваць у вялікіх групах-зграях. Калі адна з птушак знаходзіць тэрмальны паветраны паток, іншыя птушкі адразу бачаць гэта і далучаюцца да яе. Так яны пачынаюць разам лунаць у ім і падымацца ўверх. І чым больш птушак вандруе разам, тым лягчэй для іх знайсці такія слупы нагрэтага паветра. Вось чаму вялікія групы мігрыруюць нашмат хутчэй, чым асобныя птушкі.

Калі ўмовы для лунаючага палёту добрыя, белыя буслы могуць пераадолець за дзень да 500 км. Усяго ж, каб дасягнуць месцаў зімоўкі, птушкі вандруюць на адлегласць ад 2 да 11 тысяч кіламетраў на працягу месяцу. Маладыя буслы адлятаюць у вырай на 1-2 тыдні раней за сваіх бацькоў. Вясновая ж міграцыя расцягваецца на больш доўгі перыяд часу. Птушкі пералятаюць на больш кароткія дыстанцыі і робяць больш прыпынкаў, бо надвор’е ў гэты час горшае. Але ўжо ў студзені-красавіку яны вяртаюцца на гнездавыя тэрыторыі

records